What We Can Do Together

Biografie

Lisi Estaras is een Argentijnse danseres en choreografe, geboren in 1971 in Córdoba, Argentinië. Ze begon haar dansopleiding in haar geboortestad en vervolgde haar studies aan de Rubin Academy of Music and Dance in Jeruzalem, Israël. Na haar studie trad ze toe tot de Batsheva Dance Company in Tel Aviv, waar ze vijf jaar danste. Sinds 1997 is Estaras werkzaam als danseres en choreograaf in België. 

In 2016 creëerde Estaras de voorstelling Monkey Mind voor Platform-K, met drie dansers met het syndroom van Down. Die voorstelling betekende meteen ook de oprichting van haar eigen inclusieve dansgezelschap MonkeyMind Company. Bovendien inspireerde dat project ook haar onderzoek aan de AP Hogeschool, gericht op kinesthesie, empathie en spiegelneuronen.

Tot haar recentste werk behoren onder andere #THISISBEAUTY (2022), een solo die zijn avant-première beleefde tijdens het festival Bits of Dance in KAAP, Brugge. In datzelfde jaar opende ze het seizoen van de Vlaamse Opera met A Bigger Thing, een grootschalige productie met meer dan 50 performers van diverse achtergronden.

In 2024 creëerde ze Crudo, een samenwerking met Pierre Muylle en Klaus Compagnie, geproduceerd door laGeste en gepresenteerd tijdens Bijloke Wonderland in Gent. Later dat jaar bracht ze La cosa en sí, een creatie voor PUCP in Lima, die werd uitgevoerd tijdens het Festival Cuerpo.

Estaras blijft naast het choreograferen actief met het geven van workshops en masterclasses rond haar MonkeyMind-methode en inclusieve praktijk.

What We Can Do Together, een inclusieve dansvoorstelling

Sinds 2016 richt Estaras zich op inclusieve danspraktijken en het samenwerken met mixability dansers – dansers met diverse mogelijkheden. Haar project What We Can Do Together bouwt voort op deze visie. De creatie van de voorstelling begon in 2022 met een residentie in Bloemfontein, Zuid-Afrika, waar Estaras samenwerkte met dansers van het MonkeyMind gezelschap uit Gent en de Unmute Dance Company uit Kaapstad. De voorstelling is nu klaar voor haar wereldpremière. 

Deze inclusieve voorstelling met 8 dansers uit België en Afrika, met en zonder beperking, toont hoe ‘niet-normatieve bodyminds’ – waarbij lichaam en geest als een eenheid worden gezien – nieuwe creativiteit en schoonheid kunnen opleveren. Het werk onderzoekt hoe dans de grenzen van communicatie kan verleggen en nodigt het publiek uit om voorbij beperkingen te kijken en schoonheid te ontdekken in diversiteit. Door gesproken taal, gebarentaal, dans, humor en poëzie te combineren, biedt What We Can Do Together een diepgaande oefening in het begrijpen van elkaar zonder te streven naar absolute duidelijkheid.

Een kort interview biedt een tip van de sluier over deze bijzondere voorstelling en de artistieke visie van Lisi Estaras.

De titel What We Can Do Together – wat betekent dat voor jou?
"Voor mij ging dit proces echt over wat we samen kunnen doen. Wanneer je deze diverse groep ziet, lijkt het misschien een uitdaging om gezamenlijk iets te creëren, maar op het podium tonen ze hoe dat wél mogelijk is. Het podium biedt een open ruimte waarin ontmoetingen kunnen plaatsvinden die in het dagelijks leven zelden gebeuren. Door de manier waarop onze maatschappij is ingericht, ontmoeten mensen met een beperking en mensen zonder beperking elkaar amper. Het voelt soms alsof we in aparte bubbels leven. Zelf kom ik in mijn dagelijks leven weinig in contact met mensen met bijvoorbeeld het syndroom van Down. Maar in een creatief proces gebeurt dat wél, en ik vind die samenwerking ongelooflijk verrijkend."

Heeft je solo #THISISBEAUTY, waarin je tot in het absurde onderzoekt hoe woorden zich verhouden tot betekenissen en ondertussen reflecteert op de danswereld én jezelf als vijftigjarige danseres, bijgedragen aan What We Can Do Together?

"Mijn solo #THISISBEAUTY was een cruciale stap in mijn artistieke ontwikkeling richting What We Can Do Together. Ik bouw in deze voorstelling verder op een aantal thema’s die ik daar voor het eerst heb onderzocht. In mijn solo stelde ik de vraag: 'Wat is schoonheid?' Voor mij ligt schoonheid in het unieke, in het verschil, in datgene wat niet volgens de norm is. In deze groepsvoorstelling bouw ik verder op dat idee. De diversiteit in fysieke mogelijkheden, achtergronden en expressie van de mixability dansers ís de aansturende kracht van het werk.

Tegelijkertijd is het doel dat de toeschouwers de verschillen, beperkingen of fysieke condities van de dansers vergeten. Dit vraagt om een oefening in het loslaten van wat we wel en niet kennen, en het openstaan voor een nieuwe wereld die zich op scène ontvouwt. Ik geloof dat je het onbekende kunt leren liefhebben. Vaak houden we alleen van wat we kennen, omdat we dat begrijpen. Maar het is mogelijk om te leren houden van wat je niet kent, van wat anders is. Dat vergt oefening. Het onbekende hoeft geen bron van angst te zijn; het kan iets zijn om te omarmen en te waarderen.”

In je solo #THISISBEAUTY stond het spel met taal en taalfilosofie centraal. In deze groepsvoorstelling werk je met mixability dansers van verschillende nationaliteiten, wat ongetwijfeld leidde tot taalbarrières en verschillende manieren van communiceren. Hoe hebben deze uitdagingen een plaats gekregen in de voorstelling?

"Eigenlijk vormde dat weinig moeilijkheden. Misschien omdat ik er niet vanuit ga dat we elkaar volledig moeten of kunnen begrijpen. Volgens mij begrijpen we elkaar nooit helemaal, ook jij en ik niet. We praten, delen concepten, en doen alsof we elkaar begrijpen, maar in de kern, op een emotioneel of existentieel niveau, blijven we toch altijd in onze eigen bubbel. Het is meer een oefening in proberen te communiceren dan echt communiceren. De echte verbinding zit in het proces van elkaar proberen te begrijpen.”

Bovendien is mijn eigen manier van denken en werken sterk intuïtief en fragmentarisch, en dat sluit soms verrassend goed aan bij hoe mensen met een mentale beperking vaak verbindingen maken. Hun denkproces is minder gestructureerd volgens onze normatieve taalconcepten en meer associatief, net als mijn manier van werken en denken. Daarnaast vond ik het ook fantastisch om met gebarentaal te werken. Het is heel concreet en direct, en vaak spreekt het mij zelfs meer aan dan woorden. Gebarentaal is zo sterk verbonden met beweging en dans dat het voor mij eigenlijk al een vorm van dans ís. Het heeft een fysieke en visuele kracht waarmee je dingen kunt overbrengen die met woorden soms moeilijk te vangen zijn."

Hoe zou je de dans beschrijven die we op het podium te zien krijgen? Wat typeert de bewegingstaal in deze voorstelling?
"Op scène zie je dans die wordt gevormd door het idee van bewegen van A naar B, een concept dat een grote rol speelt in mijn werk. Het draait om hoe ieder individu op zijn eigen manier een plek of doel bereikt. Wat ik interessant vind, is hoe elk lichaam zijn unieke weg ontdekt en een taak vertaalt op een persoonlijke manier. Er is geen vaste of juiste manier om ergens te komen, en juist die vrijheid maakt het werk divers en krachtig.

De scenografie ondersteunt dit proces door een open landschap te creëren waarin de dansers kunnen experimenteren, zich aanpassen en nieuwe mogelijkheden kunnen ontdekken. Het is niet alleen een fysieke ruimte, maar ook een mentale ruimte die uitnodigt tot onderzoek en verbinding.

In deze voorstelling is er ook ruimte voor vertraging – niet als een bewuste keuze om langzamer te werken, maar als een manier om dingen de tijd te geven die ze nodig hebben. Soms duurt een beweging langer, en dat vraagt om wachten, aanpassen en observeren. Dat wachten op elkaar creëert momenten van contemplatie, zowel voor de dansers als voor het publiek. Het maakt het proces zelf net zo belangrijk als het eindresultaat."

Louise Raes