Mystica

Binnentreden in de wereld die MYSTICA evoceert, doe je het liefst met eerbied. Voor de complexiteit in de eenvoud en de gelaagdheid in de samenwerking, die treft. Maak je ontvankelijk voor een louterende ervaring. Of: laat je overspoelen, dat kan/mag ook, want …

*    “All shall be well, and all shall be well, and all manner of thing shall be well”    *

Op scène wervelen drie circusartiesten, in de niche circusdiscipline haarhangen (drie vrouwen) en drie polyfone zangers (twee vrouwen, één man) de thematiek tot leven via volgende volwassen vragen. Hoe worden we ons bewust van onze menselijke ervaring? Wat is werkelijk? Wat is alignment? Wat is tijd, timing, chronos en kairos? Welk ritme klopt tussen aarde en hemel? Hoe kunnen we het vrouwelijke eren? Hoe voelt zachtheid? Wat is sterkte? Wat betekent alleen, samen en hoe is de kwaliteit van groepsdynamiek? Interdisciplinariteit? Kruisbestuiving? Intersectionaliteit? 

Hoe voelt eenwording aan?

Backbone van de voorstelling: een set uitgekiende poëtische teksten, vrij naar 8 vrouwelijke mystica (8ste - 16de eeuw, westers en niet-westers); zorgvuldig meditatief dramaturgisch werk van Elisa Demarré. Waarvan de meeste meticuleus en transcendentaal op muziek en polyfone zang gezet; heilig werk van Jens Bouttery en Timo Tembuyser voor Muziektheater Transparant. 

Levenskrachtig uitgedrukt door enerzijds bevlogen, anderzijds ingetogen en immer sterke performers van vlees en bloed: samen en afzonderlijk een ravissant koor en dito haarhangers. 

Dit is de vibratie waarin wij als publiek het ritueel (mogen) beleven, in een cirkelende scenografie (werk van Peter Quasters). Alles lijkt daarmee in scène gezet voor een beklijvende belevenis.

Beklijven én bijblijven doet het. 

Als een effect van de kronkelige haarhangers én/of van de hemelse (a)synchrone polyfonie 

voelt het bij momenten alsof je zelf naar boven wordt getrokken. De basgitaren uit de soundscape houden je voeten dan weer heel bewust op de grond. In die whirling alignment speelt de hele voorstelling zich af. Het aardse en het hemelse. De verbinding. Zonder het per se te willen bedenken, als wel het vol-ledig in te voelen. 

Dicht op de huid, onder je ogen, voor je neus zoeken de performers naar eenvoud en complexiteit in die verticale én ook in de horizontale assen, meedeinend op de vibratie van zang en/of de golfslag van het haarhangen. Delicate sensitiviteit is de sensatie bij me opkomt, op ritmes van heen en weer, uit en in, links en rechts, op en neer, continu en discontinu, alleen en samen, delen en gehelen, ingetogen en expressief, gespannen en ontladend. Harmonieus. 

Vooral in de kleine sensitiviteit weet Kasper Vandenberghe (concept en regie) te raken. 

Wars van alle ruis, ontdaan van alle nodeloze ingewikkeldheid. 

De spanning, bijvoorbeeld, om elkaar tijd en ruimte te gunnen, zonder én toch het risico vast te houden, zit vervat in de gevoelige blik van de haarhangers naar elkaar, voor départ: aandacht en vertrouwen. De spot op de voet waarvan je elk klein spiertje ziet aanspannen, van vorm veranderen, vooraleer de grond verlaten wordt en er kan gezweefd worden: let go en overgave. 

De ruggengraat die zich klaarmaakt om centrale as te ‘zijn’. Mesmerising.

Die details zie en voel je vanop de eerste rij. Hongerig op hun huid en horig naar hun stem. De kostuums (werk van Tina Heylen) maken het plaatje visueel af. Het zorgt ervoor dat je niet louter kijkt, maar meeleeft. Mijn aandacht, spieren en ruggengraat versmolten met de scènes.

Vandenberghe wordt vaak omschreven als ‘evenwichtskunstenaar’ en dat woord dekt letterlijk en figuurlijk lading. Zo zit de mix tussen klein/sensitief en groot/expressief in de voorstelling net goed. Evenzo de timing: de meest explosieve scène komt op het moment dat de Grieken de catharsis voorzagen in hun theater. Hij kent zijn meesters. Hij bespeelt bovendien de interdisciplinariteit. Knap hoe al die schijnbaar afzonderlijke ‘eilandjes’ van dramaturgie, haarhangen en rigging, polyfone zang en soundscape, kledij, belichting en scenografie in de voorstelling als meer dan de som van de afzonderlijke delen transmuteren tot sterk én mystiek weefsel, van begin over midden tot eind. Zonder één seconde te verslappen. Een ontspannen hanging in there, aan meer dan één gespannen draad.

Dat alles bereikt hij door zelf diep te gaan, veel vertrouwen te geven aan al die afzonderlijke ‘eilandjes’ en dubbel op, gebruik te maken van de weinige maar kostbare oefentijd samen, waarin hij op de juiste momenten de eindregie neemt. Het is die zachte kracht waarmee hij zijn gezelschap MOVEDBYMATTER leidt, wat ook zijn rechtstreekse reflectie vindt in MYSTICA. 

Evenwichtskunst en beeldende fysicaliteit vanuit interdisciplinair oogpunt typeren eveneens eerder werk: telkens gaat het om die schijnbaar afzonderlijke ‘eilanden’ toch samen brengen; hoe risicovoller, hoe liever. Waar anderen zouden zeggen: recipe for disaster. Niet zo voor Vandenberghes fysieke limieten. Het is zijn handelsmerk, en hij lijkt er steeds helderder in te worden. Verfijnder en betekenisvoller.

*    “Of course my physical body ends somewhere, 

but all the particles are so small, so how would I know?”    *

Wat nog (aan)raakt zijn de vele zorgzame blikken die fungeren als lijm tussen de erg menselijke performers (en soms met het publiek). Zo vormen ze als het ware een spiegel voor onze maatschappij, die bewustwording vaak een ver-van-mijn-bed-show vindt. Het thema wordt in de blik van de ander herleid naar de essentie: kijken we elkaar nog echt aan? En zo ja, met welke soort blik doen we dat? Levinas schoot als één van die associaties meteen in mijn bodymind. De Franse filosoof die stelt dat het vermijden van de blik van de Ander het begin vormt van alle geweld. Geweldloos schieten de performers elkaar ter zorg, ter ondersteuning, ter aandacht en ter glorie. Een verering van het yinne, vrouwelijke, zachte ontvangen en zijn. Het maakt deze ervaring in onze disruptieve, in manosfeer badende tijden, bij momenten erg emotioneel. 

Een mens zou zich, net in het oog van die maatschappelijke storm, haast afvragen waarom we, als de lichten uitgaan en de rituele ervaring uitdooft, als publiek niet wat meer essentie meenemen uit een voorstelling naar de alledaagse scène van dit leven. Wij, mensen, ergens tussen aarde en hemel, met elkaar. Bij deze: een uitnodiging! 

*     “Come, come, come!”    *

- bekeken: Départ zondag 2 februari 2025 20u15 première weekend, voorstelling 2

- gerandkaderd in gesprek met de maker: Départ zondag 2 februari 2025 10u30

-  *: uit de poëtische teksten/libretto MYSTICA (raadpleegbaar via de site van Muziektheater Transparant)

- Eefje Verbeke in opdracht van KAAP